مقدمه برای عناصر

عناصر اولیه طراحی معماری، پایه تشکیل هر طرحی هستند.

این عناصر ماده خامی هستند که به شکل ها و روش های مختلف با یکدیگر ترکیب یا تلفیق می شوند و طرحی 3 بعدی را به نمایش می گذارند.

گاهی اوقات هم پیش می آید که طراح از این عناصر به تنهایی در طرح خود استفاده می کند و یا الهام می گیرد که جلوتر به آن می پردازیم.

حال منظور از این عناصر اولیه ، موادی مانند کاغذ ، رنگ و … نیست، بلکه عناصر اولیه بصری است.

انتخاب این عناصر و طرز تاکید بر بعضی از آنھا به ساخت و نوع طرح نیز بستگی دارد.

با شناخت این عناصر، فھم و بررسی طرح بسیار آسانتر است، همچنین با فهم آنها می توانیم میزان قابلیت و موفق بودن یک اثر را، به خوبی بسنجیم.

ھنر و تخصص طراح با انتخاب نوع عنصر و میزان تاکید و نحوه استفاده از آنها، مشخص می شود. اوست که تجسم می کند و پدید می آورد. ھنر او انتخاب و چگونگی پیاده کردن آن عناصر است.

 ھنر طراح انتخاب و چگونگی پیاده کردن این عناصر است.

مطالبی که در این مقاله به آن ها می پردازیم

به همراه عکس

عناصر پایه در معماری

عناصر یا اجزا به این دلیل که قسمت هایی از طراحی معماری بوده و ساختار اصلی طرح را تشکیل می دهند، در هر طرح بصری یا کار هنری قابل تشخیص هستند.

متداول ترین آن ها در طراحی معماری به شرح زیر است:

1. نقطه
2. خط
3. سطح
4. حجم

این موارد عناصر تشکیل دهنده فرم هستند. از آنجاییکه تمام فرم های معماری 3 بعدی هستند و تفاوت آنها به تناسب طول و عرض و ارتفاع هر یک بستگی دارد.

نقطه (اولین عنصر طراحی معماری)

کوچکترین و البته اساسی ترین عنصر طراحی معماری و سازنده همه فرم هاست.

خصوصیات زیر توضیح خوبی برای فهم بهتر این عنصر می باشد :

• ایستا و بی جهت
• مکانی را در فضا نشان می دھد . (نشانگر یک موقعیت خاص)
• فاقد طول و عرض و ارتفاع

• می تواند القا کننده موارد زیر باشد:

– دو سر یک خط

– تقاطع دو خط

– به ھم رسیدن خطوط در گوشه یک سطح یا حجم

– مرکز یک شکل یا ناحیه

• برای بدست آوردن خط، شکل و بافت استفاده می شود.

• گاهی اوقات نقطه، امضا یا مشخصه ی یک طراح است.

خط (دومین عنصر طراحی معماری)

مهم ترین عنصر بصری با طول و عرضی مشخص و فاقد عمق. به صورت عامیانه تر می توان گفت نقطه حرکت می کند و عنصری تک بعدی را به وجود می آورد که خط نام دارد.

خصوصیات زیر توضیح خوبی برای فهم بهتر خط می باشد :

• نشانگر حرکت، جهت و پویایی بصری 

• نشانگر کشش متقابل بین دو نقطه

• یک نقطه ادامه می یابد و خط به وجود می آید

• ویژگی های یک خط: طول، جهت، موقعیت
• عرض و ارتفاع ندارد

• عنصری مهم در شکل‌گیری یک ساختار دیداری

• به روش‌های زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد:

ترکیب، اتصال، مجاورت، احاطه کردن یا قطع کردن عناصر دیداری و …

• جهت یک خط بر نقش آن در ساختار دیداری تأثیرگذار است.

• خط افقی، قائم و مایل هر کدام بیانگر یک نوع حرکت هستند.
• یک خط افقی می‌تواند بیان گر پایداری یا سطح زمین باشد.

• یک خط قائم می‌تواند نشانهٔ تعادل یا گرانش زمین باشد.

• خط مایل، حرکتی است انحرافی از خط افق یا عمود که ممکن است مانند یک خط عمودی در حال سقوط یا یک خط افقی که در حال بلند شدن از سطح زمین است دیده شود.

• می تواند حالات مختلفی به خود بگیرد : ضخامت و وزن، ظرافت و خشونت، نرمی و سختی، صافی و زبری
• از فرم های خطی معماری می توان به تیر و ستون و … اشاره کرد.

سطح یا صفحه (سومین عنصر طراحی معماری)

حرکت خط در جهتی غیر از امتداد خود، عنصری دو بعدی را به وجود می آورد که سطح نام دارد.

برای رویت شکل واقعی یک سطح لازم است که عمود بر آن نگاه کنیم.

کیفیت سطح تابع کیفیت ماده ای است که طرح از آن ساخته شده.

خصوصیات زیر توضیح خوبی برای فهم بهتر این عنصر می باشد :

• یک خط ادامه می‌یابد و تبدیل به صفحه می‌شود.
• از ادامهٔ خط در جهتی به غیر از جهت امتدادش پدید می‌آید.
• ویژگی های صفحه : طول و عرض، شکل، وجه، جهت، موقعیت و فاقد ارتفاع
• ابتدایی‌ترین عنصر تعریف‌کنندهٔ یک شکل، صفحه است که لبه‌های آن توسط خطوط مشخص می‌شود.
• شکل واقعی یک صفحه را تنها هنگامی که از روبه رو به آن نگاه می‌کنیم، در می‌یابیم.
• صفحه برای بیان حدود و مرزهای یک حجم به کار گرفته می‌شود.
• صفحه ها در معماری بیان گر حجم‌های سه بعدی در فضا می‌باشند.

• در طراحی معمارانه، سه نوع اصلی صفحه مورد استفاده قرار می‌گیرد:

1. . صفحه بالای سقف (مانند سقف بام)

2. صفحه عمودی (دیوار)

3. صفحه کف (مانند سطح زمین)

• عوامل اثر گذار بر کیفیت سطح : الگو / رنگ / بافت / ماده

• در شکل گیری سایر عناصر معماری کاربرد وسیعی دارد. مانند : پله، در، پنجره و مبلمان

حجم (چهارمین عنصر طراحی معماری)

از جابه جایی صفحه، حجم 3 بعدی ایجاد می شود.

خصوصیات زیر توضیح خوبی برای فهم این عنصر می باشد :

• یک سطح ادامه می‌یابد و تبدیل به حجم می شود.
• در جهتی به غیر از امتدادش ادامه می‌یابد و به حجم تبدیل می‌گردد.
• ویژگی های حجم : طول، عرض، ارتفاع، فرم، فضا، وجه، جهت، موقعیت،
• در فرهنگ معماری حجم، عنصری سه بعدی است.
• می‌تواند یک فضای بعددار باشد که اجسامی در آن قرار دارند. (فضا)
• یا یک فضای خالی باشد که سطوح آن را احاطه کرده‌اند. (توده)

توده و فضا مکمل یکدیگرند که ترکیب آنها معماری را واقعی نشان می دهد.

در پی ایجاد رابطه ای متوازن با طبیعت و برای ایجاد محیطی مناسب برای زندگی و رشد باید در پی ساختن فضا و محیطی در شان انسان ها باشیم.

به همین جهت واضح است که قبل از شروع هر پروژه ای باید خصوصیات و عناصر اولیه طراحی و چگونگی استفاده از آنها را بدانیم و از آنها در جهت اهداف پروژه استفاده کنیم.

در واقع ما برای درک بهتر شکل بصری (چشمی) به اصول و عناصر طراحی نیاز داریم. با شناخت این اصول و عناصر می توانیم فضا را در قالب ترکیبی از این عناصر و پیروی از این اصول ببینیم و درباره کیفیت آنها نظر بدهیم.

نه تنها در فرم و نمای بیرونی، بلکه در طراحی داخلی نیز این موارد نقش بسزایی دارند.

موفقیت هر اثر معماری بستگی کامل به چگونگی ترکیب این عناصر در فضای 3 بعدی دارد. لذا در این راستا باید عملکرد و زیبایی های بصری را نیز در نظر بگیریم.

ترکیب اجزا هم جنبه ساختاری و مفهومی دارد هم جنبه بصری و احساسی.

با شروع خلاقیت و بکارگیری هنر در اشکال متعدد، عناصر طراحی در جهت بهتری قدم برمی دارد تا نهایت بتوانیم طرحی مفیدتر و کاربردی تر بسازیم.

در نهایت اینکه برای ایجاد یک طرح خوب باید روندی روی تخته هنری به وجود آید.

با این حال، ایجاد یک طراحی خوب بسیار بیشتر از این هاست که در مقالات بعد به آنها می پردازیم.

به عنوان یک معمار

این عناصر طراحی را در فرم ها و فضاهای معماری خواهید دید، می توانید مطمئن باشید که حداقل یکی از این عناصر توسط طراح ساختمان به کار گرفته شده است.

به کارگیری صحیح این عناصر در کنار یکدیگر با تکیه بر اصول می تواند طرحی منحصر به فرد را ایجاد کند، که ایجاد چنین محصولی در ابتدا نیازمند شناخت و سپس تمرین می باشد.

در این مقاله با عناصر اولیه طراحی معماری آشنا شدید. ما مقاله دیگری در رابطه با اصول طراحی معماری هم برا مطالعه بیشتر داریم.

امیدواریم به شما کمک کند تا بتوانید طرح های منحصر به فردی ایجاد کنید.