پاورپوینت تحلیل و بررسی معماری گنبد سبز مشهد (به همراه نقشه و پلان)

گنبد سبز مشهد  آرامگاه و محل دفن شیخ محمد مومن مشهدی استرابادی است که در سال 904 هجری قمری درگذشت. در این پست از وبسایت مدرسه معماری پاورپوینت بررسی معماری گنبد سبز مشهد جهت دانلود قرار داده شده است.

امروز بنای تاریخی گنبد سبز شهر مشهد در وسط میدانی به همین نام در خیابان آخوند خراسانی واقع شده‌است.

علاوه بر قبر شیخ مومن، چندین قبر دیگر نیز  در  داخل گنبد سبز وجود دارد که چهره های مدفون در آن مشخص نیست. تاریخ ساخت مقبره نیز در لوحی که در داخل بنا پیدا شده به صورت شعر به روی یک لوح حک شده است.

این بیت شعر عبارت است از :    سال تاريخ اين خجسته بنا       بيت معمور قلب مومن دان 1091

این اثر در تاریخ ۵ اردیبهشت ۱۳۵۶ با شماره ثبت ۱۳۷۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

تاریخچه گنبد سبز

این بنا به دستور شاه عباس صفوی در سال 1011 هجری ساخته شده است. تفاوت در تاریخ 1011 و 1091 هجری احتمالا به این دلیل است که ساخت این بنا به دستور شاه عباس صفوی در سال 1011 شروع و در زمان شاه عباس دوم ودر سال 1091 تکمیل شده است.

البته در برخی متون تاریخی ذکر شده که این بنا احتمالاً در سال ۱۰۳۶ قمری بنیان و در سال‌های ۱۰۵۵ و ۱۰۵۸ تکمیل و تزئین شده‌است.

کاربری گنبد سبز

از کاربری گنبد سبز مشهد اطلاعات آنچنانی در دسترس نیست اما احتمالا این بنا و باغی که بنا در آن واقع شده است محل سکونت دراویش و به نوعی یکی از خانقاه های صوفیه بوده است و بالطبع مراسم و مجالسی نیز در آن برگزار می شده است.

این موضوع پابرجا بوده تا اینکه پس از احداث خیابان و میدان، خانقاه را به محل جدید آن یعنی حاشیه شرقی میدان انتقال داده و در آنجا برپا نموده اند.

بررسی کلی بنا و معماری گنبد سبز مشهد

همانگونه که گفتیم گنبد سبز مشهد آرامگاه شیخ مؤمن استرآبادی مربوط به دوره صفویه است. وجه تسمیه بنای گنبد سبز همان گنبد مزین به کاشی کاری فیروزه‌ای متمایل به سبز آن می‌باشد که سبب شده است آن را گنبد سبز بنامند.

به گواهی تاریخ این بنا قبل از احداث خیابان و میدان جدید در میان یک باغ وسیع بوده که ارگ قدیم مشهد در بخش غربی آن، قبرستان میرهورا (میرهما میرمراد) د ر ضلع غربی و تکیه سید اسماعیل شاه حیدری (یا تکیه آقا شاه) هم در نزدیکی آن قرار داشته است.

موقعیت

مشخصات

• پلان گنبد سبز مشهد ۸ ضلعی و دارای ۴ ایوان است.
• گنبد سبز از داخل ساختاری چهار ضلعی دارد و نمای بیرونی آن به صورت 8 ضلعی است (به دلیل وجود طاق نماهای دو اشکوبه)
• گنبد سبز دارای چهار ایوان در چهار ضلع می باشد که همین 4 ایوان مدخل ورودی به فضای داخل آن را فراهم کرده است.
• سقف ایوان ها با مقرنس هایی در دو گوشه گنبد تزیین شده و در بخش بالایی آن در و پنجره هایی چوبی جهت نوردهی بنا ساخته شده است.
• علاوه بر ایوان و طاق نماها، کاشی کاری زیبای آن به بقعه جلوه خاص بخشیده است.
• نمای بیرونی گنبد سبز مشهد علاوه بر طاق ها، پیشانی و … با استفاده از کاشی های معرق در داخل، پلان چهارضلعی توسط فیل پوش ها به شیوه رسمی بندی و با استفاده از عناصر معماری پاباریک، شاپرک و سنبوسه تبدیل به عنصر معماری مدور شده است.

تزیینات گنبد سبز

• کتیبه ای گچی (به شیوه کشته بری) در داخل بنا و به خط ثلث شامل حدیثی از پیامبر و صلوات بر دوازده اما با رنگ سفید و زمینه قرمز اخرایی
• کتیبه ای از کاشی در چهار طرف بنا (ضلع مابین ایوان ها) با عبارت “الملک الله الحكم الله” به صورت دو ردیف با فاصله از یکیدیگر و به رنگ آبی و قهوه ای با زمینه لاجوردی
• کتیبه ای در ضلع غربی دارای قاب چوبی با پوشش شیشه در داخل دیوار با شعری که در ابتدای این مقاله ذکر گردید.
• کتیبه ای در ساقه گنبد سبز مزیه به آیه 26 سوره آل عمران (با خط بنایی)